Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là gì? Theo nhiều bác sĩ chuyên về khoa nhi đồng đã nhận định rằng trẻ bị vàng da sau sinh là một hiện tượng không hề hiếm gặp, và sẽ tự nhiên biến mất sau vài tuần. Tuy nhiên, có một số trường hợp đặc biệt đó là trẻ sơ sinh bị vàng da, nếu không chữa trị kịp thời thì có thể bị ảnh hưởng xấu bởi những biến chứng nguy hiểm. Qua bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp cho quý độc giả những thông tin quan trọng về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Mời bạn đọc theo dõi ngay!
Khái niệm về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh
Bệnh vàng da là bệnh thường gặp ở trẻ, xuất hiện ở khoảng 60% trẻ sinh đủ tháng và tới 80% trẻ sinh non trước 37 tuần. Tình trạng này thường thể hiện qua việc da bé có màu vàng ở khắp nơi trên cơ thể như khuôn mặt, ngực, mắt (bao gồm kết mạc và củng mạc – phần trắng của mắt), tay, chân, bụng,…
Trẻ vàng da thường thường có sức đề kháng tốt nhưng đôi khi có thể kèm theo một số vấn đề sức khỏe. Thường thì triệu chứng của bệnh vàng da nhân ở trẻ sơ sinh sẽ xuất hiện sau 1~ 2 ngày sau khi chào đời và cha mẹ có thể dễ dàng nhận thấy bằng mắt thường.
Xem thêm: Trẻ ăn vào là nôn là bệnh gì? Nguyên nhân và cách xử lý
Nguyên nhân mà trẻ sơ sinh bị vàng da
Bệnh vàng da trẻ sơ sinh có rất nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng chung quy lại là do sự tích tụ bilirubin (một hợp chất màu vàng có trong máu). Chất này được tạo ra là do quá trình hồng cầu bị phá vỡ. Gan là cơ quan chính đảm nhận công việc loại bỏ bilirubin ra khỏi cơ thể bằng cách đào thải thông qua đường ruột. Nhưng vì gan của các bé sơ sinh còn khá yếu và chưa thể loại bỏ bilirubin một cách hiệu quả nên sẽ dẫn đến tình trạng tích tụ gây bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.
Ngoài ra còn có một số yếu tố khác làm tăng nguy cơ trẻ sơ sinh vàng da, đó là:
- Sinh non: Trẻ sinh non trước tuần thứ 37 của thai kỳ thường có gan chưa phát triển hoàn toàn, dẫn đến việc xử lý bilirubin không hiệu quả.
- Bú không đủ: Trẻ không nhận đủ lượng dưỡng chất và nước từ việc bú có thể gây tăng bilirubin.
- Nguồn gốc: Cha mẹ của bé có thể xuất thân từ các dân tộc Đông Á hoặc miền Địa Trung Hải nên khả năng trẻ sơ sinh bị vàng da khá cao
Phân loại các loại vàng da ở trẻ sơ sinh
Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh được chia làm 2 loại chính, bao gồm có:
Vàng da do bệnh lý
Trường hợp đầu tiên đó là vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh, đây là một tình trạng cần được chú ý và điều trị kịp thời bởi nó có thể tiềm ẩn các nguy cơ và biến chứng nguy hiểm.
Một số bệnh lý gây ra hiện tượng trẻ sơ sinh bị vàng da là:
- Nhiễm trùng thông thường và nhiễm trùng huyết: Một số bệnh nhiễm trùng có thể tăng bilirubin trong máu dẫn đến vàng da.
- Tế bào hồng cầu đột biến: Các vấn đề đột biến về hồng cầu như số lượng quá nhiều hoặc xuất hiện hình dạng lạ. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự phân giải bilirubin.
- Bệnh lý gan: Các bệnh như viêm gan và xơ nang gan có thể ảnh hưởng xấu đến chức năng đào thải độc tố ra khỏi cơ thể.
- Thiếu men G6PD: Trẻ sơ sinh thiếu enzyme G6PD có nguy cơ bị vàng cao hơn.
- Xuất huyết bất thường: Các vết bầm tím trên cơ thể trẻ có thể tăng bilirubin trong máu.
- Bất đồng nhóm máu ABO hoặc Rh: Khi mẹ và trẻ không tương thích về nhóm máu thì vẫn có thể gây vàng da ở trẻ do sự phân giải bilirubin chưa được hiệu quả.
Các triệu chứng của vàng da bệnh lý thường không chỉ xuất hiện trên khu vực mặt và mắt, mà còn lan ra nhiều phần khác của cơ thể như cánh tay, bụng và chân. Điều này có thể kèm theo các dấu hiệu và triệu chứng như nôn trớ, sốt cao, sự khóc liên tục, sự từ chối bú, sự thay đổi màu sắc của phân và một số vấn đề khác.
Vàng da do sinh lý
Trường hợp thứ hai đó là vàng da sinh lý, đây là một hiện tượng phổ biến ở trẻ sơ sinh và thường không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Tình trạng này thường tự biến mất sau khoảng 2 tuần tính từ thời điểm trẻ mới chào đời. Trẻ chỉ bị vàng da ở vùng mặt, cổ, ngực, phần bụng phía trên rốn và không xuất hiện các triệu chứng nguy hiểm như sự phình to của gan và lách, thiếu máu hoặc vấn đề khi bú.
Trẻ bị vàng da sinh lý thường có mức độ bilirubin trong máu không vượt quá ngưỡng nguy hiểm mà cần can thiệp điều trị. Tốc độ tăng bilirubin thường không nhanh (không vượt quá 3mg% trong 24 giờ). Tuy nhiên, việc theo dõi sát sao tình trạng của trẻ sơ sinh và nhờ sự tư vấn từ bác sĩ là rất quan trọng để đảm bảo rằng mức độ bilirubin không tăng đến mức đáng lo ngại.
Khoảng bao lâu thì bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh sẽ hết?
Thời gian để bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh chấm dứt có thể thay đổi tùy theo từng trường hợp. Thông thường, trẻ sinh đủ tháng bị vàng da sinh lý sẽ tự khỏi sau khoảng 7 ngày, trong khi trẻ sinh non có thể cần tới 2 tuần để tình trạng vàng da tự biến mất. Nếu tình trạng vàng da không cải thiện sau 2 tuần hoặc có sự tăng bilirubin đột ngột, các mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được đánh giá và tư vấn về việc điều trị.
Các cách để điều trị trẻ sơ sinh bị vàng da
Để có thể điều trị cho trẻ sơ sinh bị vàng da thì theo các bác sĩ thuộc khoa nhi sơ sinh đã đưa ra 3 phương pháp chính mà các bậc cha mẹ có thể chọn lựa cho con của mình tùy vào mức độ nặng nhẹ của bệnh. Các phương pháp đó có thể kể đến như:
Chiếu đèn trực tiếp
Phương pháp sử dụng bằng ánh sáng là một trong những cách hiệu quả và an toàn nhất để điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Ánh sáng UV từ đèn chiếu có tác dụng biến đổi bilirubin tự do trong máu thành các dạng bilirubin tan trong nước giúp cho cơ thể dễ dàng loại bỏ qua đường nước tiểu và đường tiêu hóa.
Khi thực hiện phương pháp này, trẻ sẽ được đặt dưới ánh sáng đèn đặc biệt và sẽ được dùng thiết bị chuyên dụng để bảo vệ mắt sẽ. Trẻ thường chỉ mặc tã và có thể được đặt trên một chiếc chăn đèn sợi quang để tăng hiệu suất điều trị đặc biệt khi tình trạng vàng da chuyển biến xấu. Phương pháp này thường được thực hiện dưới sự giám sát của các chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả nhất.
Thay và truyền máu
Tiếp theo, phương pháp truyền máu khẩn cấp được áp dụng cho các trường hợp vàng da nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là khi bilirubin trong máu tăng cao độ và có thể gây hại cho hệ thần kinh cũng như sức khỏe của trẻ. Các tình huống thay-truyền máu được bác sĩ khuyến cáo, bao gồm khi:
- Bilirubin trong máu ở mức rất cao, thường trên 20mg%.
- Tình trạng vàng da nghiêm trọng và có các triệu chứng ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Ví dụ như ngủ li bì, co giật hoặc bỏ bú.
- Tình trạng vàng da nhanh chóng lan rộng đến lòng bàn tay và bàn chân trong vòng 1 tuần tuổi.
Phương pháp thay-truyền máu thường đòi hỏi truyền máu từ người khác vào cơ thể trẻ để loại bỏ bilirubin dư thừa. Điều này giúp giảm mức bilirubin trong máu đến mức an toàn và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIg)
Cuối cùng đó là sử dụng Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIg). Phương pháo điều trị này chỉ được cho phép áp dụng cho trẻ sơ sinh có tình trạng tán huyết miễn dịch do bất đồng nhóm máu với mẹ gây ra vàng da nặng. Bên cạnh đó, hệ thống miễn dịch của trẻ tạo ra các kháng thể (anticorps) tấn công hồng cầu của mẹ gây ra sự tắc nghẽn và phá hủy hồng cầu của trẻ làm tăng bilirubin trong máu.
Bằng cách tiêm IVIg vào tĩnh mạch thì các immunoglobulin trong huyết thanh (một loại protein miễn dịch) được cung cấp từ người khác được truyền vào cơ thể trẻ. Các immunoglobulin này hoạt động để ngăn chặn kháng thể tấn công hồng cầu giúp điều trị chứng vàng da và giảm nguy cơ phải thực hiện quá trình thay-truyền máu.
Một số cách để chăm sóc hiệu quả cho trẻ sơ sinh bị vàng da mau chóng khỏi bệnh
Dưới đây là một số cách để chăm sóc bé bị vàng da mà cha mẹ cần phải tham khảo ngay:
- Tăng tần suất cho con bú: Bú sữa mẹ thường xuyên giúp trẻ tiêu hóa bilirubin một cách hiệu quả hơn. Hãy đảm bảo rằng trẻ được bú đủ lượng và không bị thiếu dưỡng chất.
- Tắm nắng sáng thường xuyên: Đặt trẻ gần cửa sổ để tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên trong một thời gian ngắn hàng ngày (từ 6h30 ~ 8h sáng). Ánh sáng tự nhiên có thể giúp giảm mức bilirubin trong máu.
- Cho trẻ ăn đa dạng các loại thực phẩm: Đảm bảo rằng trẻ được cung cấp đủ lượng dưỡng chất và nước cần thiết. Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để lập kế hoạch ăn uống cho trẻ.
- Theo dõi và lắng nghe tư vấn y tế định kỳ: Điều này đặc biệt quan trọng nếu trẻ có tình trạng vàng da nghiêm trọng hoặc nếu tình trạng không cải thiện sau một thời gian dài. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ và tuân theo hướng dẫn của họ.
- Kiểm tra tình trạng trẻ: Theo dõi tình trạng tổng thể của trẻ và lưu ý đến bất kỳ triệu chứng không bình thường nào như sốt, co giật hoặc sự thay đổi trong tình trạng sức khỏe.
Khi nào nên đưa trẻ đến bác sĩ
Việc đưa trẻ sơ sinh đến bác sĩ khi bị bệnh vàng da là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe của trẻ. Sau đây là một số tình huống khi nên xem xét đưa trẻ đến bác sĩ:
- Vàng da xuất hiện trong vòng 24 giờ sau khi trẻ chào đời: Nếu vàng da xuất hiện ngay sau khi trẻ mới sinh, đây có thể là dấu hiệu của vàng da bệnh lý nên cần được kiểm tra ngay lập tức.
- Vàng da ngày càng trở nên nghiêm trọng: Nếu tình trạng vàng da của trẻ không giảm đi sau vài ngày mà ngày càng trở nên nghiêm trọng, hãy đưa trẻ đến bác sĩ.
- Trẻ sinh non: Khi trẻ có dấu hiệusinh non trước tuần thứ 37 của thai kỳ hoặc có các yếu tố ảnh hưởng xấu như bất đồng nhóm máu ABO hoặc Rh thì cần được theo dõi và đưa đến bác sĩ ngay.
Xem thêm:
Bệnh Thủy Đậu ở trẻ | Tổng hợp các thông tin từ A đến Z
Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em là gì? Những điều bố mẹ nên làm khi trẻ mắc bệnh
Bệnh viêm phổi ở trẻ em | Nguyên nhân và cách điều trị
Bài viết đã chia sẻ đến bạn đọc những thông tin hữu ích liên quan đế bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Hy vọng cha mẹ đã có thể bỏ túi cho riêng mình những kiến thức quan trọng để bảo vệ và giúp những “mầm non tương lai” có thể phát triển một cách vẹn toàn. Nếu trẻ có dấu hiệu vàng da thì các bậc cha mẹ nên kiểm tra và đưa bé đến ngay các bác sĩ hoặc trung tâm y tế gần nhất để điều trị dứt điểm.
